Στον σύγχρονο κόσμο είναι ευρέως αποδεκτό ότι η επικοινωνία είναι το κλειδί για μία ζωντανή, λειτουργική κοινότητα. Οι αποτελεσματικοί δίαυλοι επικοινωνίας μπορούν να υποστηρίξουν και να ενισχύσουν την αμοιβαία κατανόηση, την ισότητα και τον σεβασμό των ανθρώπινων και δημοκρατικών αξιών.
Στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας, οι διευθυντές των σχολείων διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο σε αυτό στο θέμα της επικοινωνίας. Επομένως, θα πρέπει να γνωρίζουν το πρώτο επονομαζόμενο αξίωμα από τον Paul Watzlawick που θεωρεί ότι «Δεν μπορεί κανείς να μην επικοινωνεί». Ό,τι κι αν κάνουν οι διευθυντές, τα άτομα γύρω τους το κατανοούν και το ερμηνεύουν ως μήνυμα, είτε το έχουν διατυπώσει είτε όχι. Ακόμα κι αν ένας διευθυντής αποφεύγει να στείλει ένα μήνυμα, π.χ. παραμένοντας σιωπηλός σε μία συνεδρίαση, οι υπόλοιποι θα ερμηνεύσουν αυτή τη στάση. Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και αναλύουν τις εκφράσεις του προσώπου, τις χειρονομίες και τη γλώσσα του σώματος ως μορφές επικοινωνίας. Ως διευθυντής του σχολείου, είστε υπεύθυνος για μία εκπαιδευτική κοινότητα στην οποία μπορούν να διδαχθούν και να ασκηθούν δημοκρατικές αξίες και μορφές συμμετοχής. Ο τρόπος που εσείς επικοινωνείτε και μεταδίδετε λεκτικά ή μη λεκτικά μηνύματα κάνει τη διαφορά. Η αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να διευκολύνει τη μάθηση, να βοηθήσει τους μαθητές να επιτύχουν τους στόχους τους και να αυξήσει τις ευκαιρίες για διευρυμένη μάθηση. Ενισχύει τη σχέση μεταξύ των μαθητών και των εκπαιδευτικών και δημιουργεί γενικά μια θετική εμπειρία. Οι άνθρωποι θέλουν να ακουστούν. Αν ένας ενήλικας δείχνει ενδιαφέρον για τις απόψεις των μαθητών, συμβάλλει στην αύξηση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησής τους καθώς εκείνοι θα αισθάνονται ότι οι άλλοι εκτιμούν τις σκέψεις και τις ιδέες τους. Ένας μαθητής με αυτοπεποίθηση είναι πιθανότερο να εκφράσει τη γνώμη του στην τάξη. Η ευρύτερη συμμετοχή των μαθητών στην τάξη θα βελτιώσει τη μάθηση και θα επηρεάσει θετικά την επικοινωνία μέσα στην ομάδα και στο σχολείο.
Το επίκεντρο αυτής της ενότητας
Η διοίκηση σε μία δημοκρατική σχολική κοινότητα, όπως και η διδασκαλία, εξαρτάται σε ένα σημαντικό βαθμό από την επικοινωνία. Συνεπώς, ο τρόπος που επικοινωνεί ο διευθυντής είναι ζωτικής σημασίας για όλους. Η επικοινωνιακή συμπεριφορά του μπορεί να ενισχύσει ή να εμποδίσει τη διαφάνεια στα σχολικά θέματα. Η διαφάνεια στη διοίκηση αποτελεί προϋπόθεση για την ικανότητα της σχολικής κοινότητας να ταυτίζεται με το σχολείο, να μοιράζεται τις ευθύνες και να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων.
Αυτό το κεφάλαιο εστιάζει στην επικοινωνία του σχολικού διευθυντή μέσα σε επίσημα πλαίσια, π.χ. στον σύλλογο διδασκόντων ή κατά την επεξεργασία και διανομή ενός σχολικού ενημερωτικού δελτίου σε ενδιαφερόμενους εντός και εκτός της σχολικής κοινότητας. Δεν ασχολείται με την επικοινωνιακή διαδικασία γενικά ή την επικοινωνιακή συμπεριφορά των εκπαιδευτικών, των μαθητών, των γονέων ή άλλων φορέων, ούτε εξετάζει τις ανεπίσημες καθημερινές επικοινωνιακές καταστάσεις στο σχολείο, π.χ. στο διάδρομο ή κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων – όσο σημαντικές και να είναι.
Με τον περιορισμό του αντικειμένου και της πολυπλοκότητας της ενότητας, σκοπεύουμε να την καταστήσουμε όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική και φιλική προς τον χρήστη. Στη συνέχεια, εξετάζουμε τις δυνατότητες και τα εργαλεία που στηρίζουν εσάς, τον διευθυντή, προκειμένου να ανταποκριθείτε στις επίσημες επαγγελματικές απαιτήσεις της θέσης σας, όταν επικοινωνείτε με τη σχολική κοινότητα και εξωτερικούς φορείς. Μέσα από τα λεγόμενά σας και την επιλογή των μέσων και των διαύλων επικοινωνίας, μπορείτε να λειτουργήσετε ως πρότυπο για τους μαθητές σας και να ενισχύσετε τη μάθησή τους και το πώς βιώνουν τη δημοκρατία στη σχολική ζωή.
Ικανότητες
Ο στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να ενισχύσει εκείνες τις ικανότητες που υποστηρίζουν το έργο σας ως διευθυντή και να σας βοηθήσει να μετατρέψετε το σχολείο σας σε μία δημοκρατική κοινότητα. Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει περιγράψει αυτές τις ικανότητες στο Ικανότητες για δημοκρατική κουλτούρα (2016). Διαθέσιμο προς λήψη σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες. Η σύγχρονη δημοκρατία δεν βασίζεται μόνο σε ένα θεσμικό πλαίσιο, π.χ. στους νόμους για την διεξαγωγή εκλογών, αλλά και στις κοινές αξίες και στάσεις των πολιτών και των μελών της κοινότητας, στις δεξιότητές τους, π.χ. στην επικοινωνία και αλληλεπίδραση με τους άλλους, και στη γνώση και κατανόηση των ρόλων τους. Μέσω της επικοινωνιακής σας συμπεριφοράς ως διευθυντής του σχολείου, μπορείτε να δώσετε την ευκαιρία στους μαθητές του σχολείου σας να αποκτήσουν τις ικανότητες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη της δημοκρατίας στη χώρα σας.
Σεβασμός (σελ.12, 39 f.)
Το μοντέλο ικανοτήτων του Συμβουλίου της Ευρώπης περιλαμβάνει τον σεβασμό ως στάση, ορίζοντάς τον ως την αποδοχή της “εγγενούς αξιοπρέπειας και της ισότητας όλων των ανθρώπων” και των ιδιαίτερων τρόπων συμπεριφοράς, των αναγκών και των ενδιαφερόντων τους. Ο σεβασμός είναι κάτι περισσότερο από την ανεκτικότητα, η οποία ουσιαστικά σημαίνει να ανέχεσαι τα πάντα. Ο σεβασμός επιτρέπει σ’ένα άτομο να διατηρεί μία κριτική απόσταση και τελειώνει όταν έρχεται κανείς αντιμέτωπος με ανθρώπους που για παράδειγμα υποστηρίζουν τη βία, τον ρατσισμό ή τον σεξισμό και συνεπώς στερούν τον σεβασμό προς τους άλλους. Μία στάση σεβασμού είναι απαραίτητη για μία δημοκρατική κοινότητα στο σχολείο ή σε εθνικό επίπεδο· διευκολύνει την ανοιχτή και δημοκρατική αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους και αποτελεί προϋπόθεση για την εποικοδομητική επικοινωνία στο σχολείο. Δείχνοντας σεβασμό προς κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας, δίνετε το παράδειγμα στους μαθητές σας και στα μέλη του προσωπικού.
Επικοινωνιακές δεξιότητες (σελ. 14, 48 f.)
Ο στόχος αυτής της ενότητας είναι να εξασκήσετε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες. Σύμφωνα με το μοντέλο ικανοτήτων, “η δυνατότητα να επικοινωνούμε με σαφήνεια σε μια ποικιλία καταστάσεων –αυτό περιλαμβάνει την έκφραση των πεποιθήσεων, των απόψεων, των ενδιαφερόντων και των αναγκών μας, εξηγώντας και διασαφηνίζοντας ιδέες, υπερασπίζοντας, προωθώντας, υποστηρίζοντας, συζητώντας, επιχειρηματολογώντας, εξετάζοντας, πείθοντας και διαπραγματευόμενοι (…) η δυνατότητα να εκφραστούμε με αυτοπεποίθηση και χωρίς επιθετικότητα (…) και να εκφράσουμε (…) μία διαφωνία με ένα άλλο άτομο με τρόπο που σέβεται την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του εν λόγω ατόμου”.
Είναι σαφές ότι οι επικοινωνιακές δεξιότητες όχι μόνο βελτιώνουν το έργο του σχολικού διευθυντή, αλλά δίνουν τη δυνατότητα επίσης στους μαθητές και στο προσωπικό να συμμετέχουν σε μία δημοκρατική σχολική κοινότητα.
Γνώση και κριτική κατανόηση γλώσσας και επικοινωνίας (σελ.14, 51 f.)
Εκτός από το να είμαστε σε θέση να επικοινωνούμε πιο αποτελεσματικά, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε γιατί και για ποιο λόγο επιλέγουμε ένα συγκεκριμένο στιλ, τρόπο ή κανάλι επικοινωνίας. Ίσως τότε καταλάβουμε “τις κοινωνικές επιπτώσεις και συνέπειες σε άλλους, των διαφορετικών μορφών επικοινωνίας”, και πώς μπορούν να ενθαρρύνουν την ανοιχτή στάση, την πρόθεση για συνεργασία και να βοηθήσουν στην επίλυση και όχι στην ένταση των συγκρούσεων.
