ΕΝΟΤΗΤΑ 8: Δικαιώματα και ελευθερία – Τα δικαιώματά μου – τα δικαιώματά σου

Ανθρώπινα δικαιώματα μπορούν να οριστούν ως τα δικαιώματα τα οποία είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη φύση και χωρίς αυτά ο άνθρωπος δεν μπορεί να ευημερεί.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες μάς επιτρέπουν να αναπτυχθούμε και να χρησιμοποιήσουμε τις ανθρώπινες ιδιότητές μας, την ευφυΐα μας, τα ταλέντα και τη συνείδησή μας, και μας επιτρέπουν επίσης να ικανοποιήσουμε τις πνευματικές και άλλες ανάγκες μας. Βασίζονται στην αυξανόμενη απαίτηση του ανθρώπινου είδους για μια ζωή στην οποία η έμφυτη αξιοπρέπεια και αξία κάθε ανθρώπινου όντος αντιμετωπίζεται με σεβασμό και προστατεύεται.

Αυτή η ενότητα παρέχει βασικές πληροφορίες στους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που επιθυμούν να εστιάσουν στην ευαισθητοποίηση και τη γνώση για τις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς επίσης και στις έννοιες της αμοιβαιότητας και της οικουμενικότητας στις οποίες βασίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι μόνο μια αφετηρία, που θα πρέπει να συμπληρωθεί από περαιτέρω έρευνα και μελέτη και/ή χρησιμοποιώντας εθνικά εγχειρίδια και οπτικο–ακουστικό υλικό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενεργοποιήσει μια συνεχιζόμενη διαδικασία προσαρμογής και ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα της διδασκαλίας για πολλές και διαφορετικές κουλτούρες του κόσμου.

Η Δεκαετία των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1995-2004) όρισε την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα ως “εξάσκηση, διάδοση, προσπάθειες πληροφόρησης με στόχο τη δόμηση μια οικουμενικής κουλτούρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της μετάδοσης γνώσεων και δεξιοτήτων και τη διαμόρφωση στάσεων που αποσκοπούν:

(α) Στην ενδυνάμωση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών˙

(β) Στην πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και της αίσθησης αξιοπρέπειας˙

(γ) Στην προώθηση της κατανόησης, ανεκτικότητας, ισότητας των φύλων και της φιλίας ανάμεσα σε έθνη, αυτόχθονες πληθυσμούς και φυλετικές, εθνικές, εθνοτικές, θρησκευτικές και γλωσσικές ομάδες˙

(δ) Στην ενεργοποίηση όλων των ατόμων να συμμετέχουν αποτελεσματικά σε μια ελεύθερη κοινωνία˙

(ε) Την προώθηση των δράσεων των Ηνωμένων Εθνών για τη Διατήρηση της Ειρήνης. (Προσαρμοσμένο από το Σχέδιο Δράσης της Δεκαετίας των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1995-2004),παράγραφος 2.)

Αυτή η διαδικασία θα εξαρτηθεί από τα τοπικά εκπαιδευτικά συστήματα, τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους, και από τη διακριτική ευχέρεια των εκπαιδευτικών που θέτουν τους εκπαιδευτικούς στόχους. Ωστόσο, το βασικό πρόσωπο για νέες πρωτοβουλίες είναι ο εκπαιδευτικός και κατά συνέπεια έχει την ευθύνη της επικοινωνίας και της προώθησης των αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην τάξη. Όμως, απλά η διδασκαλία για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι αρκετή. Αυτές οι αξίες πρέπει να διαπερνούν την τάξη παράλληλα με εκείνες της λήψης δημοκρατικών αποφάσεων και της δράσης. Οι μαθητές δεν πρέπει απλά να μάθουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά να μάθουν μέσα από αυτά.

Το γεγονός ότι η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου³ έχει σχεδόν παγκόσμια εγκυρότητα και εφαρμογή είναι σημαντικό για τους/τις εκπαιδευτικούς. Εργαζόμενοι με κανόνες ευρέως διαδεδομένους για πολλά χρόνια, οι εκπαιδευτικοί αισθάνονται ότι προωθούν ένα σύστημα κανονισμών, αποδεκτό από τη διεθνή κοινότητα. Τα εκπαιδευτικά συστήματα διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Όταν, όμως, οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα, σέβονται οι ίδιοι τα ανθρώπινα δικαιώματα στην τάξη και το σχολικό περιβάλλον.

Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει υποκρισία. Η υποκρισία αναφέρεται στον τρόπο διδασκαλίας, όπως για παράδειγμα: «Σήμερα θα μιλήσουμε για την ελευθερία της έκφρασης – σκάστε στην πίσω σειρά!”. Έτσι, οι μαθητές θα μάθουν πολλά για την εξουσία, και πολύ λιγότερα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που αποτελούν τον πυρήνα των ελευθεριών του ατόμου . Επειδή οι μαθητές επηρεάζονται από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών, τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν έχουν θετική επίδραση. Για παράδειγμα, λόγω της επιθυμίας τους να ικανοποιήσουν, οι μαθητές μπορεί να θελήσουν να καθρεπτίσουν τις προσωπικές απόψεις του/της εκπαιδευτικού, χωρίς να το πολυσκεφτούν. Αυτό μπορεί να είναι αιτία, στην αρχή τουλάχιστον, να μην εκφράζουν τις δικές τους ιδέες. Επιπλέον, η υποκρισία θέτει εύλογα ερωτήματα σχετικά με το πώς θα προστατευθεί και θα προωθηθεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια τόσο των δασκάλων όσο και των μαθητών μέσα στην τάξη, καθώς επίσης και στο σχολείο και στην κοινωνία γενικότερα. Ετσι, οι εκπαιδευτικοί καλούνται να διερευνήσουν τρόπους και μέσα για τη συμμετοχή άλλων φορέων προκειμένου να αποφασίσουν τι θα κάνουν, πώς θα το κάνουν, και γιατί˙ αυτό συνεπάγεται την εμπλοκή όχι μόνο των μαθητών, των διευθυντών, των εκπαιδευτικών αρχών, και των γονέων, αλλά επίσης, ανάλογα με την περίπτωση, και μελών της κοινότητας στην οποία ζουν και εργάζονται.

Στόχος της εκπαίδευσης για τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη είναι η ανάπτυξη ικανοτήτων σε τρεις τομείς. Αυτή η ενότητα έχει το ακόλουθο προφίλ σε σχέση με τις ικανότητες: