Μέρος 1 – Κατανοούμε την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα

Η ιδέα για την εκπαίδευση για την δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη και την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι καινούργια. H εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη είναι παρούσα σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες εδώ και πολλά χρόνια και υλοποιείται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Αποτελείται κυρίως, από την ενημέρωση των μαθητών για το πολιτικό σύστημα– δηλαδή το σύνταγμα – της χώρας τους, χρησιμοποιώντας τυπικές μεθόδους διδασκαλίας. Ως εκ τούτου, το  ακολουθούμενο μοντέλο της εκπαίδευσης για την ιδιότητα του πολίτη είναι παθητικό και ανεπαρκές. Η Ιδιότητα του Πολίτη, για την πλειοψηφία των «συνηθισμένων»/απλών ανθρώπων συνίσταται σε λίγο περισσότερο από την προσδοκία πως θα πρέπει να υπακούουν στο νόμο και να ψηφίζουν στις δημόσιες εκλογές. Αυτές οι υποχρεώσεις έχουν προβλεφθεί από τα νομικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα μέσα στα οποία διαβιούν οι πολίτες. Μερικές χώρες έχουν επίσης συμπεριλάβει την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών τους. Όλο και περισσότερο, εκπαιδευτικοί σε όλη την Ευρώπη αποκτούν επίγνωση των σχέσεων μεταξύ της εκπαίδευσης για τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη και την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Τα τελευταία χρόνια όμως, γεγονότα και αλλαγές που έχουν λάβει χώρα σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αμφισβητήσει αυτό το μοντέλο της εκπαίδευσης για την ιδιότητα του πολίτη. Αυτά περιλαμβάνουν:

• εθνικές συγκρούσεις και εθνικισμό˙
• παγκόσμιες απειλές και ανασφάλεια˙
• ανάπτυξη νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας˙
• περιβαλλοντικά προβλήματα˙
• μετακινήσεις πληθυσμών˙
• ανάδυση νέων μορφών –προηγούμενα καταπιεσμένων- συλλογικών ταυτοτήτων˙
• απαίτηση για αυξημένη ατομική αυτονομία και για νέες μορφές ισότητας˙
• αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων˙
• δυσπιστία απέναντι στους παραδοσιακούς πολιτικούς θεσμούς, τις μορφές διακυβέρνησης και τους πολιτικούς ηγέτες˙
• αυξανόμενη αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση – πολιτική, οικονομική και πολιτισμική – τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Εν όψει προκλήσεων όπως οι παραπάνω, έχει καταστεί σαφές πως απαιτούνται νέα είδη πολιτών: πολίτες οι οποίοι δεν είναι μόνο ενημερωμένοι και κατανοούν τις επίσημες υποχρεώσεις τους ως πολίτες, αλλά επίσης ενεργοί – ικανοί να συνεισφέρουν ελεύθερα στη ζωή της κοινότητάς τους, της χώρας τους και του ευρύτερου κόσμου, και να συμμετέχουν ενεργά με τρόπους που εκφράζουν την ατομικότητά τους και βοηθούν στην επίλυση προβλημάτων.