ΕΝΟΤΗΤΑ 7: Υπευθυνότητα – Γίνομαι οικολόγος … το σχολείο μου συμμετέχει!

Ενότητα 7: Βασική έννοια – “Υπευθυνότητα” (για το δημοτικό σχολείο)

Γενικές πληροφορίες για εκπαιδευτικούς: πώς οι αξίες των μαθητών επηρεάζουν τις αντιλήψεις τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Καλώς ήρθες στο πρωινό μου, καλώς ήρθες στη μέρα μου

Εγώ είμαι υπεύθυνος, εγώ το έφτιαξα με αυτό τον τρόπο

Για να φτιάξω μερικές εικόνες για μένα, δες τι μπορεί να φέρουν

Νομίζω ότι το έκανα τέλεια, δεν θα άλλαζα τίποτα

Από το τραγούδι Farewell Andromeda (1973) του John Denver

Στις μέρες μας, τα παιδιά μαθαίνουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους από μικρή ηλικία. Αυτό είναι δεδομένο σε πολλές οικογένειες και κοινωνίες. Μια δημοκρατική πολιτεία μπορεί να λειτουργήσει μόνο αν οι πολίτες δε ζητούν από το κράτος να κάνει πράγματα για αυτούς, αλλά αντίθετα ρωτούν τι μπορούν να κάνουν αυτοί για το κράτος. Σχετικά με αυτό, συχνά αναφέρεται μια ρήση του John F. Kennedy: “Ρώτα όχι τι μπορεί η χώρα σου να κάνει για σένα – αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου”.

Υπάρχουν διαφορετικά είδη και βαθμοί ευθύνης. Η ευθύνη μπορεί να είναι προσωπική, συλλογική ή ηθική. Υπάρχει η ευθύνη του κοινοβουλίου, της κυβέρνησης ή των μέσων επικοινωνίας. Υπάρχει η ευθύνη για την εκπαίδευση των γονέων ή των δασκάλων, κ.λπ. Αυτές οι μορφές υπευθυνότητας έχουν μια νομική βάση ή σχετίζονται με ηθικές αξίες.

Σ’ αυτή την ενότητα, οι μαθητές κατανοούν ότι υπάρχουν διάφορα είδη ευθύνης που συχνά συγχέονται. Το πιο σπουδαίο είναι να αντιληφθούν ότι η ανάληψη ευθύνης στο άμεσο περιβάλλον αποτελεί συμβολή στην κοινότητα. Έτσι, οι μαθητές δεν συμβάλλουν απλά στην κοινοτική ζωή αλλά αποκτούν δύναμη και επιρροή. Ανάλογα με την πολιτική κατάσταση ή παράδοση της χώρας (ή τη σχολική παράδοση ή διοίκηση), η ανάληψη ευθύνης μπορεί να είναι εύκολη ή πολύ δύσκολη. Η άρνηση για ανάληψη ευθύνης προκαλεί απογοήτευση που πρέπει να αναλυθεί και να αντιμετωπιστεί.

Οι άνθρωποι διαθέτουν την ικανότητα της ηθικής κρίσης από μικρή ηλικία, και γνωρίζουν πότε λειτουργούν υπεύθυνα και πότε όχι. Επίσης, είναι σημαντικό να μην περιορίζεται η μάθηση σε κοινωνική και ηθική στο δημοτικό˙ αλλά αν κάτι τέτοιο αποφασιστεί να γίνει στο πλαίσιο της EDC/HRE – με τις υποκείμενες αρχές των διεθνών νομικών οργάνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα –τότε οι στόχοι που τέθηκαν θα επεκταθούν. Η εμπειρία που αποκτάται από την ανάληψη ευθύνης βοηθάει το άτομο να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του ως πολίτη. Επιπλέον, αυτή η εμπειρία δεν οδηγεί απλά σε περισσότερη υπευθυνότητα, αλλά επίσης σε μια αυτοματοποιημένη ανάληψη ευθύνης.

Όπως αναφέρεται στο τραγούδι του John Denver: “Εγώ είμαι  ο υπεύθυνος, εγώ το έκανα με αυτό τον τρόπο”, οι μαθητές πρέπει να μάθουν να βιώνουν την ανάληψη ευθύνης. Πρέπει να παίρνουν αποφάσεις και να είναι υπεύθυνοι για τα αποτελέσματα των αποφάσεων τους. Μαθαίνοντας για την δημοκρατία και ζώντας δημοκρατικά στο σχολείο σημαίνει ότι το σχολείο είναι ένας χώρος που προετοιμάζει για τη ζωή, αλλά επίσης ο χώρος όπου ζούμε μαζί και αποφασίζουμε μαζί. Είναι φανερή η αναγκαιότητα κατανομής ρόλων και ύπαρξης νόμων και κανόνων. Όμως, στα περισσότερα σχολεία η δυνατότητα παροχής περισσότερου “χώρου” στους μαθητές και η ανάθεση ευθυνών δεν εφαρμόζεται. Εκπαιδευτικοί και διευθυντές μπορούν εύκολα να αλλάξουν αυτή την κατάσταση μέσα στο υπάρχον πλαίσιο κανόνων και νόμων.

Ο σκοπός της εκπαίδευσης για τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη είναι η ανάπτυξη ικανοτήτων σε τρεις τομείς. Αυτή η ενότητα έχει το ακόλουθο προφίλ σε σχέση με τις ικανότητες:

ΕΝΟΤΗΤΑ 7: Υπευθυνότητα

Γίνομαι οικολόγος… το σχολείο μου συμμετέχει!
Πώς οι αξίες των μαθητών αντανακλούν τις αντιλήψεις τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα;