Ενότητα 9 – Φυλλάδιο δασκάλου 1: τα μέσα επικοινωνίας στις δημοκρατίες

Σχετικό υλικό για εκπαιδευτικούς

Σε μια δημοκρατία, τα μέσα επικοινωνίας λειτουργούν υπέρ των ανθρώπων και της αλήθειας. Τα γεγονότα παρουσιάζονται αντικειμενικά και με σαφήνεια. Οι γνώμες και οι κριτικές σημειώνονται ρητά (π.χ. μέσα από έναν σαφή διαχωρισμό μεταξύ μηνύματος και σχολίου), όπως και οι πληροφορίες οι οποίες δεν βασίζονται σε γνωστά γεγονότα ή για τις οποίες μπορεί να γίνουν μόνο υποθέσεις.

Επιπλέον, η ποικιλία στα μέσα επικονωνίας οδηγεί στην παροχή συμπληρωματικών πληροφοριών, αλλά και σε πιθανή διόρθωση της πηγής ενός μέσου από ένα άλλο. Έτσι, ο χρήστης του μέσου μπορεί να λαμβάνει πληροφορίες που έχουν ελεγχθεί και με αυτές να διαμορφώσει τις απόψεις του.

Αντιθέτως, σε μια δικτατορία, τα μέσα επικονωνίας λειτουργούν προς όφελος της διοίκησης. Τα μέσα υποστηρίζουν την εξουσία και τις πολιτικές αυτών που διοικούν μέσω τεχνικών προπαγάνδας (όπως λογοκρισία, παραποίηση πληροφοριών, «δραματοποίηση» πληροφοριών κ.τ.λ.).

Το αντίθετο μπορεί, επίσης, να συμβαίνει. Μια ανάλυση των μέσων επικοινωνίας μπορεί να δείξει αν οι πολίτες μιας χώρας ζουν σε δημοκρατία ή όχι. Η ελευθερία του λόγου και του Τύπου είναι πρωταρχικής σημασίας σε μια δημοκρατία: χωρίς αυτά δεν υφίσταται δημοκρατία ή πλήρης απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης, στο παρελθόν, τα μέσα επικονωνίας οδήγησαν σε «επιτυχημένες ιστορίες» στον τομέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πολλές φορές δημοσιεύσεις στον Τύπο, συνεντεύξεις στην τηλεόραση ή άλλα οπτικά μηνύματα οδήγησαν στην απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, αλλά και αποστολή γραπτών μηνυμάτων από κινητά τηλέφώνα προειδοποίησε για επερχόμενες καταστροφές.

Επομένως, όλοι ανησυχούν όταν γίνεται συγχώνευση μέσων μαζικής επικοινωνίας σε μια δημοκρατία. Έτσι, όλα τα μέσα μεταδίδουν ένα περιστατικό με τον ίδιο τρόπο, παρόλο που μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και κρίσεις για αυτό το γεγονός.

Χάρη στις διαμαρτυρίες και κριτικές δημοσιεύσεις κάποιων ατόμων, μπορεί να ανακτηθούν αντικειμενικές πληροφορίες και υπάρχει η πιθανότητα να αποφευχθεί μια πλεκτάνη συγκάλυψης από τα μέσα. Όμως, η πλειοψηφία των πολιτών έχει την δυνατότητα να χρησιμοποιεί τα ενοποιημένα μέσα μαζικής ενημέρωσης των οποίων η επίδραση δεν θα πρέπει να υποτιμάται.

Τα μέσα έχουν ευθύνη για τις πληροφορίες που μεταδίδουν: μπορεί ένας δημοσιογράφος να είναι βέβαιος ότι αυτά που αναφέρει είναι αληθή; Υπάρχει κριτική στάση ή απλά θέλουν να είναι οι πρώτοι που θα αναφέρουν το «σκάνδαλο»;

Η χρήση των μέσων σημαίνει και άσκηση εξουσίας. Όταν κάποιος καταγράφει εικόνες, ήχους και τους δημοσιεύει πρέπει να το κάνει με μεγάλη υπευθυνότητα και πρέπει να γνωρίζει τη συνεισφορά του στη δημοκρατία.