1.3 Δημοκρατική σχολική διοίκηση

1.3.1   Το σχολείο – μια μικρο-δημοκρατία;

Η EDC/HRE βασίζεται στις βασικές αρχές της διδασκαλίας σχετικά, μέσω, και για την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στο σχολείο. Το σχολείο θεωρείται μια μικρο-κοινότητα, μια «εμβρυϊκή κοινωνία»⁶ που χαρακτηρίζεται από επίσημους κανονισμούς και διαδικασίες, διεργασίες λήψης αποφάσεων, και το πλέγμα των σχέσεων που επηρεάζει την ποιότητα της καθημερινής ζωής.

Πρέπει λοιπόν το σχολείο να εκλαμβάνεται ως μια μικρογραφία δημοκρατίας; Μια ματιά στη λίστα δείχνει πως τα σχολεία δεν είναι μικρά κράτη, στα οποία διεξάγονται εκλογές, οι εκπαιδευτικοί θεσπίζουν όπως οι κυβερνήσεις, οι διευθυντές μοιάζουν με προέδρους, κ.λπ. Ως εκ τούτου το ερώτημα μπορεί να απορριφθεί ως ρητορικό. Τι μπορούν να κάνουν τα σχολεία λοιπόν για την EDC/HRE?

1.3.2   Δημοκρατική σχολική διοίκηση: τέσσερις βασικοί τομείς, τρία κριτήρια προόδου

Η Elisabeth Bäckman και ο Bernard Trafford, διευθυντές στη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο και συγγραφείς του εγχειριδίου του Συμβουλίου της Ευρώπης «Δημοκρατική σχολική διοίκηση»⁷ έχουν ερευνήσει αυτό το ερώτημα σε βάθος. Τα σχολεία, υποστηρίζουν, απαιτούν τόσο διαχείριση όσο και διοίκηση. Η διαχείριση του σχολείου είναι η διοίκηση του σχολείου – για παράδειγμα, η υλοποίηση των νομικών και οικονομικών απαιτήσεων, και του προγράμματος σπουδών. Η σχέση μεταξύ του διευθυντή και των μαθητών είναι ιεραρχική, βασισμένη στην καθοδήγηση και την τάξη. Η σχολική διοίκηση, από την άλλη πλευρά, αντανακλά την δυναμική της κοινωνικής αλλαγής στη σύγχρονη κοινωνία. Τα σχολεία πρέπει να αλληλεπιδρούν με διάφορους εταίρους και ενδιαφερόμενα μέρη εκτός σχολείου, και να δίνουν απαντήσεις σε προβλήματα και προκλήσεις που δεν μπορούν να προβλεφθούν. Εδώ, όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων πρωτίστως των μαθητών, έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Τα μέλη της κοινότητας αλληλεπιδρούν και διαπραγματεύονται, ασκούν πίεση, παίρνουν μαζί αποφάσεις. Κανείς εταίρος δεν έχει πλήρη έλεγχο πάνω στον άλλο.⁸

Οι Bäckman και Trafford προτείνουν τέσσερις βασικούς τομείς δημοκρατικής σχολικής διοίκησης:

• διοίκηση, ηγεσία και δημόσια λογοδοσία
• εκπαίδευση με επίκεντρο τις αξίες
• συνεργασία, επικοινωνία και συμμετοχή: ανταγωνιστικότητα και αυτοπροσδιορισμό του σχολείου
• μαθητική πειθαρχία

Οι Bäckman και Trafford εφαρμόζουν τρία κριτήρια, βασισμένα στις τρεις αρχές της EDC/HRE του Συμβουλίου της Ευρώπης, για τη μέτρηση της προόδου σε αυτούς τους βασικούς τομείς:

• δικαιώματα και υποχρεώσεις
• ενεργή συμμετοχή
• αξία στη διαφορετικότητα.

1.3.3   Διδάσκοντας τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσα από δημοκρατική σχολική διοίκηση

Οι Bäckman και Trafford παρέχουν μια λεπτομερή σειρά εργαλείων για να μπορούν τόσο να διδαχτούν όσο και να γίνουν βίωμα η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρο το σχολείο. Οι μαθητές βιώνουν τη δημοκρατική συμμετοχή στο σχολείο, αλλά τα σχολεία παραμένουν εκπαιδευτικά ιδρύματα, και δεν μετατρέπονται σε επίδοξα μίνι-κράτη, αν και είναι μίνι-κοινωνίες.

6. Βλ. Dewey J. (2007), The School and Society, Cosimo, New York, σελ. 32.
7. Bäckman E. and Trafford B. (2007), Democratic Governance of Schools, Council of Europe, Strasbourg.
8. Ibid., σελ. 9.