თავი 5 (დაწყებითი სკოლა, 5 კლასი) – ჩვენ ვქმნით წესებს ჩვენი კლასისათვის

დ)   მსვლელობა

გაკვეთილი 1

მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს პროექტს და მომდევნო 4 გაკვეთილის გეგმას.

მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად განიხილავს „უფლებებისა და პასუხისმგებლობების“ საკითხს:

• დაასახელეთ ზოგიერთი უფლება რომლითაც თქვენ სარგებლობთ  საკლასო ოთახში, ეზოში ან ოჯახში. გაიხსენეთ ბავშვთა უფლებები რომელზეც ბევრი გსმენიათ.
• ეს უფლებები მხოლოდ მაშინ იმოქმედებს, თუ სხები პატივს სცემენ მათ. თითოეული უფლება მოვალეობას მოიცავს. დაასახელეთ მაგალითები.

კლასი, სიდიდის შესაბამისად, იყოფა სამ, ექვს ან ცხრა ჯგუფად. თითო ჯგუფი უნდა შედგებოდეს არა უმეტეს ხუთი მოსწავლისგან. ჯგუფებს ენიჭებათ შესაბამისი ნომრები ა, ბ, გ.

თითოეული ჯგუფი ირჩევს მომხსენებელს. მასწავლებელი სთხოვს ჯგუფებს, მოკლედ გააცნონ კლასს, თუ რა პრინციპით აირჩიეს მომხსენებლები.

ყოველ ჯგუფს ურიგდება სამ ნაწილად დაყოფილი თითო ფურცელი. ფურცლის ზედა მესამედში მოსწავლეები ჩანაწერებს აკეთებენ თავიანთი ჯგუფის მოსაზრებების შესახებ იმის თაობაზე, თუ რა უფლებებით სარგებლობს კლასის ყოველი ინდივიდუალური წევრი (მათ შორის, მასწავლებელიც). მათ ყველა თავიანთი მოსაზრება პუნქტების სახით უნდა დაიტანონ ფურცელზე, ამ მიზნით გამოყოფილ ნაწილში.

მოსწავლეები პასუხობენ შემდეგ კითხვებს: რამდენად წარმატებით გავართვით თავი მოცემულ ამოცანას? რას აკეთებდა თითოეული ჩვენგანი, რამაც დახმარება გაგვიწია? რა გვიშლიდა ხელს?

მოსწავლეთა ჯგუფები ცვლიან თავიანთ ნამუშევრებს (ა ჯგუფი გადასცემს ბ ჯგუფს, ბ ჯგუფი – გ ჯგუფს, გ ჯგუფი – ა ჯგუფს).

შემდეგ ყოველი ჯგუფი, კითხვებზე პასუხის მეშვეობით, განიხილავს სხვა ჯგუფის მიერ შედგენილ უფლებათა ჩამონათვალს: რა პასუხისმგებლობა გვეკისრება ამ უფლებების დასაცავად? რა უნდა გავაკეთოთ ამისთვის? როგორ უნდა მოვიქცეთ? მაგალითად, „ყველას აქვს უფლება, გამოთქვას საკუთარი აზრი“, „ჩვენი პასუხისმგებლობაა, მოვუსმინოთ ერთმანეთს“.

მოსწავლეები ფურცლის შუა მესამედ ნაწილში ჩამოწერენ პირველ მესამედში მოცემული უფლებების შესაბამის პასუხისმგებლობებს (იმ შემთხვევაში, თუ მათ შეუძლიათ, მოუნახონ უფლებას შესაბამისი პასუხისმგებლობა), იმავე ნუმერაციის დაცვით.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებელი აგროვებს მოსწავლეთა ნამუშევრებს, რათა გაეცნოს მათ შემდეგ გაკვეთილამდე.

გაკვეთილი 2 (ხანგრძლივობა დაახლოებით 1½ გაკვეთილი)

მასწავლებელი გამართავს დისკუსიას კლასში, რომ განიხილონ რამდენიმე საკითხი, რომელიც წესებს ეხება, მაგ: სპორტის წესები, საკლასო ოთახის წესები, საგზაო მოძრაობის წესები:

• რა დადებითი აქვს წესებს? რა უარყობითი აქვს წესებს?
• როდის ვარ კმაყოფილი იმით, რომ წესები არსებობს? რა მაღიზიანებს წესებში?
• ვინ ადგენს წესებს სხვადსხვა კონტექსტში? ვინ უზრუნველყოფს წესების დაცვას და სანქციების დაწესებას მათი დარღვევის შემთხვევაში?

გაკვეთილის შესაჯამებლად გამოიყენეთ შემდეგი წინადადება: „დისციპლინა და წესრიგი დემოკრატიულ საზოგდოებაში და სკოლაში“.

მოსწავლეები ნაწილდებიან იმავე ჯგუფებში, რომლებშიც წინა გაკვეთილის განმავლობაში მუშაობდნენ. მასწავლებელი ურიგებს A3 ფორმატის ქაღალდის ფურცლებს და აძლევს შემდეგ დავალებას:

• გადახედეთ ძველ ნამუშევრებს. დაფიქრდით იმ წესების შესახებ რომლებიც თქვენი აზრით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ჩვენი ერთად ცხოვრებისთვის და რისი წარმოდგენაც გსურთ მოგვიანებით კლასში.

ჩამოწერეთ ეს წესები თქვენი ფურცლის ქვედა მესამედ ნაწილში, შემდეგი მითითებების გათვალისწინებით (მასწავლებელი აჩვენებს ერთ ან ორ მაგალითს) :

• წესები პოზიტიური უნდა იყოს ვიდრე ამკრძალავი.
• წესები უნდა აღწერდეს როგორც უფლებას ასევე პასუხისმგებლობას, მაგალითად „რადგან“ სიტყვის გამოყენებით: „ჩვენი პასუხისმგებლობა სხვების მოსმენაა, რადგან ჩვენ გვაქვს  უფლება მოგვისმინონ“.

ჯგუფები მოქმედებენ მითითებების შესაბამისად. ისინი წარუდგენენ თავიანთ ნამუშევრებს ერთმანეთს. გაიმართება შემაჯამებელი დისკუსია.

თითოელმა ჯგუფმა უნდა შეარჩიოს მაქსიმუმ 3 წესი და ჩამოწეროს ფურცელზე.

ეს წესები გამოიკვრება საკლასო ოთახის დაფაზე. დისკუსიის დროს თითოეული ჯგუფის მომხსენებელი კლასს განუმარტავს მათ მიერ არჩეულ უფლებებს.

სინოფსისი: საბოლოო რედაქტირება წესების შექმნის მიზნით, რომელიც გვსურს ჩვენი კლასისთვის სავალდებულო გახდეს:

• რომელი წესებია იდენტური ან მსგავსი? რომელი შეიძლება იყოს გამოტოვებული ან გაერთიანებული?
• რომელი წესი ითხოვს თავიდან ჩამოყალიბებას რომ აზრი უფრო გასაგები ან ლაკონური იყოს?

მოსწავლეები კენჭს უყრიან წესებს. თითოეულ მათგანს აქვს ხუთი არჩევანის გაკეთების უფლება – აქვს ხუთი ჟეტონი, რომლის გამოყენებითაც მათ ხმა უნდა მისცენ იმ წესებს, რომლებიც, მათი მოსაზრებით, კლასში უნდა მოქმედებდეს. მოსწავლეებს შეუძლიათ, თავიანთი სურვილისამებრ გამოიყენონ საკუთარი ხმები, მაგალითად, ხუთივე ხმა ერთ წესს მიანიჭონ, ან გადაანაწილონ სხვადასხვა წესზე. ხუთი წესი, რომელიც ყველაზე მეტ ხმას დააგროვებს, შეტანილი იქნება კლასის წესდებაში. მოსწავლეები გადაიტანენ მათ ფურცლებზე; თითოეული მოსწავლე თავის ხელმოწერას დაურთავს ფურცელს და იგი გამოიკვრება კედელზე. ეს წესები კლასში მუდმივად უნდა მოქმედებდეს.

განვლილი მასალის შეჯამება (როდესაც ამავდროულად ახალი წესები მიიღეს):  რა დაგვეხმარა? რა იყო ხელის შემშლელი? რაში მდგომარეობს თითოეული ჩვენგანის მიერ წესების შემუშავებაში შეტანილი წვლილი? შეგიძლიათ, დაასახელოთ მოსწავლე ან მოსწავლეები, რომელთაც განსაკუთრებული წვლილი შეიტანეს წესების შემუშავებაში? რაში გამოიხატება მათ მიერ შეტანილი წვლილი?

გაკვეთილი 3

მასწავლებელი მოკლედ აცნობს მოსწავლეებს ბავშვთა უფლებებს და მიმოიხილავს ძირითად საკითხებს ( მე- 3 თავი  – გაკვეთილი 2 და მე-4 თავი – გაკვეთილი1): ბავშვთა უფლებების შექმნა, ბავშვთა უფლებების ძირითადი პრინციპები დაკავშირებული ადამიანის უფლებებთან.

ამჯერად მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს ბავშვთა შემდეგ უფლებებს (იხ. დანართი: ბავშვთა უფლებების დეკლარაცია):

• მუხლი 12, შეხედულებებისა და ინტერესის გამოხატვის უფლება;
• მუხლი 13, გამოხატვის თავისუფლება;
• მუხლი 28, განათლების მიღების უფლება;
• მუხლი 31, დასვენებისა და თავისუფალი დროის ქონის უფლება.

მოსწავლეები იყოფიან ჯგუფებად. თითოეული ჯგუფი მიიღებს A4 ფორმატის ქაღალდის ფურცელს და მოსწავლეები მოამზადებენ სამუშაო ფურცელს ქვემოთ მოცემული ნიმუშის მიხედვით. მარცხენა ვიწრო სვეტში ისინი ჩამოწერენ მოცემულ ოთხ უფლებას, ფურცლის მთელ სიგრძეზე თანაბარი დაშორებებით. მარჯვენა ფართო სვეტში ისინი კონკრეტული უფლების შესახებ საკუთარ მოსაზრებებსა და ამ უფლებების შესაბამის ვალდებულებებს წერენ, რომელიც გულისხმობს როგორც პირველი პირის ვალდებულებებს, რომელიც ამ უფლებით სარგებლობს, ასევე სხვა პირების ვალდებულებებსაც. შესაძლებელია დაისვას შემდეგი კითხვები: იმ შემთხვევაში, თუ ჩემი მეზობელი, მეგობარი ან თანაკლასელი სარგებლობს ამ უფლებით, რა ვალდებულებები ეკისრებათ მათ გარშემო მყოფთ? ან (მუხლი 28): რა ვალდებულებები ეკისრება საზოგადოებას და სკოლას განათლების მიღების უფლების უზრუნველსაყოფად? როგორ შემიძლია მე, როგორც ამ კლასის წევრს, საკუთარი წვლილი შევიტანო მოცემული უფლების დაცვაში? მომდევნო გაკვეთილზე გაიმართება დისკუსია მიღებული შედეგების ირგვლივ.

გაკვეთილი 4

მოსწავლეები წარმოადგენენ თავიანთ შედეგებს კლასის წინაშე (მე-3 გაკვეთილის მიხედვით). თითოეულ ჯგუფს ჰყავს თავისი მომხსენებელი. მოსწავლეებს შეუძლიათ, შეეხონ შემდეგ ასპექტებს:

• როგორ მივუდექით ჩვენ წინაშე მდგარ ამოცანას (ჯგუფური მუშაობისა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესი)?
• რა იყო მნიშვნელოვანი ჩვენთვის (კრიტერიუმები და ღირებულებები)?
• როგორ უნდა დავრწმუნდეთ, რომ წესებს იცავენ ის ადამიანები, რომელთაც ამ წესების დაცვა ევალებათ (წესებისადმი დამოკიდებულება, წესების გატარება)? ვინ არის პასუხისმგებელი ბავშვთა ამ ოთხი უფლების შესრულებაზე?

სავარაუდო დასკვნა: მოსწავლეები თანხმდებიან კლასის წესებზე. ერთ-ერთი ჯგუფი იღებს დავალებას, წესებს მისცეს დოკუმენტის სახე, საჭირო გაფორმებით. ამ დოკუმენტს ხელი უნდა მოაწეროს კლასის ყველა მოსწავლემ და მასწავლებელმაც. დოკუმენტში მოცემული წესები ძალაში რჩება იმ დრომდე, სანამ მოხდება მათი ჩანაცვლება ახალი წესებით. დოკუმენტი ყველასათვის საჩვენებელ ადგილზე უნდა გამოიფინოს ბავშვთა საყოველთაო დღისადმი მიძღვნილი ღონისძიების განმავლობაში, როგორც მაგალითი იმისა, თუ როგორ ხორციელდება დემოკრატია საკლასო გარემოში.